Od średniowiecza Strzemieszyce przynależały do parafii w Sławkowie, zmieniło się to dopiero w XVII wieku kiedy powołano nową parafię pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy oraz wybudowano i konsekrowano kościół parafialny w Gołonogu (1675-1678 r.). Do parafii gołonoskiej włączono m. in. Strzemieszyce Wielkie i Małe.
Kolejna zmiana przynależności nastąpiła już w XX wieku i była związana z zainicjowaną przez mieszkańców budową kościoła w Strzemieszycach Wielkich. Nowopowstała parafia rozpoczęła działalność w 1911 roku, w jej skład weszły Strzemieszyce Wielkie, Strzemieszyce Małe, Niemce oraz Kazimierz Górniczy.
Pomimo braku w Strzemieszycach Małych kościoła miejscowa ludność dawała wyraz swojej wiary m. in. przez stawianie przydrożnych krzyży i budowę kapliczek. Najstarszą, datowaną
na przełom XVIII i XIX wieku jest kaplica domkowa pod wezwaniem św. Antoniego a następnie Matki Boskiej Szkaplerznej wzniesiona przy ul. Głównej.
Została ona wybudowana z kamienia wapiennego, na planie prostokąta. Obiekt posiada dwuspadowy dach, pierwotnie pokryty gontem, zwieńczony baniastą sygnaturką, obecnie pokryty blachą, z charakterystyczną wieżyczką. Podczas prac renowacyjnych w na przełomie maja i czerwca 2023r. na strychu odnaleziono dachówki, którymi kapliczna była pokryta zanim pokryto ją blachą. Jak wskazują zachowane na nich znaki, to wyroby produkującego cegły i dachówki Towarzystwa Akcyjnego Pustelnik koło Warszawy, które założono na przełomie XIX i XX wieku. Dachówki odnalezione w kapliczce posiadają napisy w języku polskim i rosyjskim, a więc powstały między 1900 a 1914 rokiem.
Fundatorami zlokalizowanego przy ulicy Głównej obiektu byli najprawdopodobniej mieszkańcy Strzemieszyc Małych. Według dokumentów z 1848 roku gromada strzemieszycka miała ubezpieczyć kapliczkę na sumę 160 rubli srebrnych.
Jak wspomina Katalog Zabytków Sztuki w Polsce z 1961 roku kaplicę wyposażono w przenośne obrazy (feretrony): barokowo-ludowy z obrazem Męki Pańskiej, malowany na blasze oraz drugi z obrazem Chrystusa, ludowy ponadto dwa krucyfiksy, które autorzy określają jako barokowo ludowe i datują na XVIII i XIX wiek a także barokowo-ludową rzeźbę przedstawiająca św. Franciszka pochodzącą z XIX wieku. Wyposażenie kapliczki w m.in. przenośne obrazy może wskazywać, jak sugeruje Arkadiusz Rybak, na odprawianie w miejscowości okazjonalnych obrzędów religijnych (jak np. procesje podczas uroczystości Bożego Ciała) już na przełomie XVIII i XIX wieku.
Na lata 20. i 30. XX wieku przypada działalność ks. Andrzeja Huszno – założyciela Polsko-Katolickiego Kościoła Narodowego. Duchowny chciał utworzyć placówkę swej wspólnoty w Strzemieszycach Małych i odprawiać msze w kapliczce. Aby przeciwdziałać szerzeniu działalności Huszny, proboszcz parafii w Strzemieszycach Wielkich ks. Mieczysław Maria Rogójski zwrócił się do biskupa kieleckiego o zgodę na możliwość odprawiania mszy w strzemieszyckiej kaplicy. Uzyskawszy aprobatę zwierzchnika do kaplicy dostawił namiot i zaczął odprawiać nabożeństwa. Zmieniał ich miejsce wykorzystując drugą znajdującą się na terenie Strzemieszyc Małych kaplicę (najprawdopodobniej chodzi o tą usytuowaną przy ul. Zakawa).
W związku z wybudowaniem w 1932 roku szkoły podstawowej ks. M.M. Rogójski zadbał o to by jedno z pomieszczeń w nowopowstałym budynku przeznaczyć na kaplicę, w której, za zgodą biskupa Teodora Kubiny celebrowano msze święte. Niestety, po zakończeniu II wojny światowej nie wznowiono działalności zlokalizowanej w szkole kaplicy a służące dotychczas do odprawiania mszy świętych paramenty liturgiczne ks. M.M. Rogójski ofiarował Katolickiemu Uniwersytetowi Lubelskiemu.
Msze święte w kapliczce przy ulicy Głównej wznowiono w 1957 roku, kiedy to 7 maja biskup częstochowski Zdzisław Goliński powołał nową parafię w Strzemieszycach Małych. Na polecenie kurii msze święte odprawiano w niedzielę i święta. Zimą 1957 na 1958 roku zorganizowano prowizoryczną kaplicę u Frankiewiczów przy ulicy Głównej. W związku z przedłużającym się okresem starań o pozwolenie na budowę świątyni ks. Andrzej Zachuta zakupił brezent, którym przykrywano namiot dostawiany do kaplicy na potrzeby celebrowanych tam mszy świętych.
W kwietniu 1959 roku w kaplicy wybuchł niewielki pożar, jego następstwem był częściowy remont obiektu. Jesienią tegoż roku w kaplicy założono instalację elektryczną a w grudniu zainstalowano dzwon. Pierwszy ślub w tak przygotowanej kaplicy odbył się 26 grudnia 1959 roku, natomiast 5 maja 1960 miała miejsce I komunia święta. Starające się utrudnić działalność prowizorycznego kościoła władze nałożyły w 1960 roku grzywnę za stawianie namiotu bez zezwolenia. Nie zraziło to mieszkańców, którzy dalej co sobota montowali konstrukcję, dzięki której w niedzielę mogły się odbywać msze święte. W 1962 roku przeprowadzono remont kapliczki i namiotu z inicjatywy nowego proboszcza ks. Fortunata Nowaka. Msze święte w kaplicy odbywały się przez 10 kolejnych lat, aż do wybudowania w miejscowości kościoła.
Kolejną ze znajdujących się na terenie Strzemieszyc kapliczek usytuowano przy ulicy Zakawa. Wybudowana w 1851 roku przez Ludwika Kozerę drewniana, otynkowana z dwuspadowym dachem kaplica domkowa została rozebrana w 1975 roku. Miało to miejsce podczas poszerzania drogi, prace te wykonywało Przedsiębiorstwo Robót Komunikacyjnych z Karkowa.
Współczesna kaplica, znajdująca się przy ulicy Zakawie została przesunięta o 5 metrów w stronę pobocza w stosunku do wcześniejszej lokalizacji sakralnego obiektu. Zbudowano ją na planie zbliżonym do kwadratu, z łamanym, czterospadowym, pokrytym papą dachem zwieńczonym krzyżem. Obecnie przy kaplicy celebrowane są msze święte w okresie letnim.
Omawiając kapliczki znajdujące się na terenie Strzemieszyc nie sposób wymienić obiektu zlokalizowanego nieopodal boiska sportowego użytkowanego przez KS Promień, przy ulicy Głównej. Kapliczka typu słupowego tzw. „Boża Męka” w planie kwadratowa ma kształt wydłużonej trzyczęściowej piramidy. Każdy z elementów to wyraźnie oddzielona kondygnacja węższa od poprzedniej . Nad całością znajduje się betonowy daszek zwieńczony metalowym krzyżem.
Wszystkie zlokalizowanie na terenie Strzemieszyc Małych kapliczki są starannie utrzymywane przez mieszkańców dzielnicy (m. in. regularnie bielone), dodatkowo ks. Proboszcz T. Sulej dzięki ofiarności parafian pozyskał środki na odbywający się w chwili pisania tych słów remont kaplicy przy ulicy Głównej.
Kapliczka pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej oraz „Boża Męka” pełnią corocznie funkcję ołtarzy podczas procesji Bożego Ciała (przy tzw. „Bożej Męce” celebrowana jest również msza na zakończenie procesji). W Wielki Piątek są tutaj usytuowane stacje drogi krzyżowej. Natomiast w maju przy kapliczkach celebrowany jest piękny a niestety zanikający zwyczaj nabożeństw majowych, podczas których odmawiana jest Litania Loretańska.
Bibliografia:
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VI, zeszyt 1, red. I. Rejduch-Samkowa, J. Samek, Warszawa 1961, s.24-25
Krajniewski J., Rozmus D., Rybak A., Tokaj J., Wójcik A.J., Strzemieszyce Małe. Srebrna Perła Dąbrowy Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2011
Rybak A., Z dziejów oświaty na terenie Strzemieszyc Małych 1820 – 2000, Dąbrowa Górnicz 2002
Rybak A., Z dziejów parafii i życia religijnego Strzemieszyc Małych, [w:] Echo dawnych Strzemieszyc, cz. 6, Dąbrowa Górnicza 2003, s. 44-56
Starościak W., kapliczki, krzyże i figurki. Przydrożni świadkowie historii Miasta Dąbrowy Górniczej i regionu Zagłębiowskiego, Zeszyt Muzealny nr 4, [Dąbrowa Górnicza 2004]
Trąba M., Historia parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dąbrowie Górniczej – Strzemieszycach (1911-2011), Katowice 2011
