Historia strzemieszyckich wykopalisk sięga 1932 roku kiedy na terenach tzw. Czerpaka (należących do Franko-Polskiego Towarzystwa Górniczego) podczas wydobywania piasku na podsadzkę dla dąbrowskiej kopalni „Reden” natrafiono na ślady średniowiecznego cmentarzyska. Kierownik prac M. Banaszkiewicz, zwrócił uwagę, że w wydobywanym piasku niejednokrotnie znajdowano kości ludzkie i ułamki naczyń.
O poczynionych odkryciach kierownik prac poinformował dr Adama Piwowara, który przeprowadził pierwsze badania odkrywając grób skrzynkowy. O fakcie odwiedzenia miejsca późniejszych wykopalisk przez dyrektora Szkoły Górniczej Wierzbickiego oraz dr Piwowara informował Ilustrowany Kuryer Codzienny z dnia 25 września 1932 roku. Jak wynika z czasopisma „Siedem groszy”, który ukazał się również 25 września pedagogom z Państwowej Szkoły Górniczej i Hutniczej towarzyszyła grupa uczniów starszych klas.
Kierujący pracami M. Banaszkiewicz o odkrywaniu ułomków naczyń i kości poinformował również Starostwo w Będzinie. Instytucja oddelegowała inż. Adama Gadomskiego do Muzeum Archeologicznego Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Konserwator Zabytków Przedhistorycznych Józef Żurowski, ostatecznie oddelegowała na miejsce Rudolfa Jamkę.
Rozpoczęte w 1932 roku badania kontynuował Józef Marciniak (trwały do kwietnia 1933 r.), któremu zawdzięczamy ostatecznie opracowanie znalezisk, które ukazało się drukiem w periodyku Materiały Wczesnośredniowieczne w 1960 roku. Znany jest fakt, odwiedzenia wykopalisk przez dzieci z pobliskiej szkoły w Strzemieszycach Wielkich wraz z nauczycielem. Jak odnotowano w kronice strzemieszyckiego liceum 14 listopada 1955 roku dr Marciniak gościł w szkole z wykładem „Cmentarzysko szkieletowe z XI/XII wieku w Strzemieszycach Wielkich”.
Jako, że Muzeum Archeologiczne P.A.U oraz Państwowe Muzeum Archeologiczne nie dysponowało wystarczającymi funduszami na prowadzenie badań finansowaniu przedsięwzięcia podjęło się Towarzystwo Ochrony Góry Zamkowej w Będzinie. Pozyskane podczas badań artefakty trafiły wpierw do Muzeum Archeologicznego Polskiej Akademii Umiejętności w celu dokonania niezbędnej konserwacji. Następnie zostały przekazane do Będzina gdzie miały stanowić zaczątek planowanego Muzeum. Obecnie większość z pozyskanych podczas wykopalisk zabytków znajduje się w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, gdzie trafiły z Będzina w 1941 roku. Natomiast zachowane naczynia ceramiczne z cmentarzyska wchodzą w skład kolekcji Muzeum Archeologicznego w Krakowie (pozostały tam najprawdopodobniej po zabiegach konserwatorskich w latach 30.)
Rozpoczęte w 1932 roku badania kontynuował Józef Marciniak (trwały do kwietnia 1933 r.), któremu zawdzięczamy ostatecznie opracowanie znalezisk, które ukazało się drukiem w periodyku Materiały Wczesnośredniowieczne w 1960 roku. Znany jest fakt, odwiedzenia wykopalisk przez dzieci z pobliskiej szkoły w Strzemieszycach Wielkich wraz z nauczycielem. Jak odnotowano w kronice strzemieszyckiego liceum 14 listopada 1955 roku dr Marciniak gościł w szkole z wykładem „Cmentarzysko szkieletowe z XI/XII wieku w Strzemieszycach Wielkich”.
Oprac. J. Tokaj – Gąkowska
