Strzemieszycka spółdzielnia pożyczkowa rozpoczęła swoją działalność 14 października 1909 roku, a więc jeszcze w czasach zaborów. Jej statut zarejestrowano w Sosnowcu 29 października tego roku. Kapitał zakładowy nowej instytucji wynosił 3 000 rubli. Zapotrzebowanie społeczne na działalność pożyczkową było duże, o czym świadczy stały wzrost liczby członków spółdzielni. W 1914 roku było ich już 1 500, a kapitał zakładowy zwiększył się do 200 000 rubli. Rozwój spółdzielni przerwała I wojna światowa, która trwała aż do 1918 roku. Nie posiadamy informacji czy spółdzielnia w tym okresie istniała. Pierwsze dane na temat jej funkcjonowania pochodzą z roku 1921. Wtedy to aż do roku 1923 spółdzielnia działała pod nazwą Strzemieszyckie Towarzystwo Pożyczkowo Oszczędnościowe. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości tego typu instytucje rozwijały swoją działalność w coraz większym zakresie. Świadczy o tym fakt, że w pobliskich Strzemieszycach Małych powstało w 1919 roku Stowarzyszenie Spożywcze „Jedność”, o którego działalności nie mamy jednak żadnych dodatkowych informacji.
Lata dwudzieste XX wieku stały pod znakiem kryzysu gospodarczego i szalejącej inflacji. Były to trudne lata dla instytucji finansowych. Te kłopoty można dostrzec w zapiskach archiwalnych. Spółdzielnia musiała zostać zreorganizowana oraz potrzebny jej był długoterminowy kredyt. Począwszy od 1923 roku nazwę instytucji zmieniono na Chrześcijańską Spółdzielnię Pieniężną z ograniczoną odpowiedzialnością w Strzemieszycach. Terenem jej działalności była Gmina olkusko-siewierska oraz Łosień. W latach 1921-1938 liczba członków kształtowała się na poziomie 230-436 osób, swoje apogeum osiągając w roku 1931.
Najtrudniejszy w działalności omawianej tutaj instytucji okazał się 1925 rok. Spółdzielnia bezskutecznie zabiegała o pożyczkę z Państwowej Kasy Oszczędności. Świadczy o tym pismo z lutego 1925 roku, w którym zarząd spółdzielni w osobach Stanisława Bąblewskiego, Franciszka Siodłaka, Wojciecha Franusa oraz Musiała i Dudy zwracał się z prośbą do Zarządu Związku Spółdzielni Polskich w Warszawie o pomoc w uzyskaniu kredytu. Trudną sytuację finansową motywowano utratą większości funduszy w związku z inflacją. Ponadto warto tutaj przytoczyć część owego pisma, w którym zostały scharakteryzowane Strzemieszyce i okolica, gdyż jak podają jego autorzy „trzeba zwrócić uwagę, że Strzemieszyce to nie taka zwykła wieś, to wieś wprawdzie ale liczy wraz z przyległymi koloniami około 20 000 tysięcy mieszkańców i posiada na tem terytorium kopalnie, fabryki i zakłady przemysłowe, posiada więcej inteligencji niż niejedno miasto powiatowe i ciągnie się na przestrzeni 8 kilometrów”. Przemysłowy charakter Strzemieszyc zaznacza się także w zestawieniu zawodowym poszczególnych członków spółdzielni. Najwięcej wśród nich było górników (104 osoby) i rolników (86). Pozostałe zawody: urzędnicy (24), kupcy (18), przemysłowcy i rzemieślnicy (35), robotnicy (30) oraz przedstawiciele wolnych zawodów (28). Daje to nam przekrój społeczny ówczesnych Strzemieszyc i okolicy lat dwudziestych XX wieku. Dominują tutaj osoby związane z przemysłem i rzemiosłem, natomiast w mniejszości znajdują się rolnicy. Można z tego wysnuć wniosek, że rejon Strzemieszyc, którego urbanizacja i industrializacja rozpoczęła się w końcu XIX wieku był już w latach międzywojennych miejscowością o charakterze przemysłowym.
Spółdzielnia strzemieszycka była członkiem Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo – Gospodarczych oraz Spółdzielni Spożywców Ogniwo. Wydawała swoje własne pismo pod tytułem „Poradnik Spółdzielni”. W latach trzydziestych udziały poszczególnych osób wynosiły 50 zł, wpisowe 8 zł. Biuro spółdzielni nie posiadało swojego własnego lokum. Wynajmowano lokale w różnych miejscach Strzemieszyc. Początkowo zebrania członków i zarządu spółdzielni odbywały się przy ulicy Warszawskiej 50 potem w tzw. szkole kolejowej, a następnie przy ulicy Kolejowej 6 w lokalu Związku Strzeleckiego.
Prezesami spółdzielni w latach międzywojennych byli między innymi: Piotr Musiał, Wojciech Łuckoś, Konstanty Balicki, Brunon Gallot, Józef Gallot i Stanisław Bąblewski. Ponadto wśród działaczy tej instytucji znajdujemy między innymi takie nazwiska jak: Szczepan Krawczyński – kierownik szkoły w Strzemieszycach Małych, Jan Stelmach i Józef Gliszczyński – urzędnicy Gminy olkusko – siewierskiej oraz Kazimierz Mazaraki, Józef Wypych, Józef Kasprzyk, Konstanty Brandys, Dionizy Wyszomirski, Ludwik Moll i Kornel Michalski.
W 1938 roku spółdzielnia posiadała 90 381 zł środków obrotowych. Przyjmowano lokaty terminowe i bezterminowe oraz udzielano pożyczek. Zyski spółdzielni były przeznaczane na różne cele. Między innymi w 1932 roku sfinansowano dożywianie dzieci w Strzemieszycach Wielkich, Strzemieszycach Małych, Niemcach, Porąbce i Gołonogu. Część zysków odkładano z przeznaczeniem na budowę własnej siedziby, jednak wybuch II wojny światowej przerwał działalność Chrześcijańskiej Spółdzielni Pożyczkowej w Strzemieszycach. Po wojnie nie została ona odtworzona.
Być może w archiwach domowych naszych Czytelników znajdują się jakieś pamiątki związane z działalnością opisywanej w niniejszym artykule spółdzielni. Jeśli tak to prosimy o kontakt z redakcja lun autorem artykułu. Państwa informacje mogą znacznie wzbogacić naszą wiedzę o dawnych Strzemieszycach.
Arkadiusz Rybak
